یکی از مشکلات اصلی و کلی ی بهداشتی کشور که سال ها هستش به صورت یه مشکل، منابع انسانی و مالی کشور رو به خود اختصاص داده و هر از چند گاه به صورت بحران جدی در استان های جور واجور و به شکل مریضی های نوپدید و بازپدید خود رو رو می سازه، مریضی های قابل انتقال بین آدم و حیوانه. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت از بین ۱۷۰۹ عامل مریضی زا، ۸۳۲ عامل، از حیوانات به آدم منتقل می شه و هم اینکه از بین ۱۵۶ مریضی نوپدید شناخته شده در آدم، ۱۱۴ مورد اون از حیوانات به آدم منتقل می شه. در بعضی از کشورای پیشرفته، تعداد حیوانات خونگی شون از تعداد شهروندان اون بیشتره و همه ی این حیوانات به صورت بالقوه توانایی انتقال مریضی رو دارن.
با در نظر گرفتن این که این مریضی ها می تونن سیستم ایمنی رو درگیر کنن، باید در مورد تماس حیوانات با مُسن ترها، نوزادان، کودکانی که در حال آموزش راه رفتن هستن، افراد تحت درمان مریضی های سرطانی، آدمایی که به تازگی جراحی پیوند عضو داشته ان و آدمایی که مریضی های خودایمن دارن توجه خاصی انجام بشه.
سگ در اتاق ما!
سگ یکی از حیواناتیه که همیشه در زندگی آدم ها حضور داشته. هرکی تصمیم به نگهداری سگ در منزل داشته باشه، باید بدونه که پس از اینجور تصمیمی مسوولیت هایی متوجه اون می شه که باید به خوبی اون ها رو بشناسه، قبول کنه و بعد مبادرت به خرید و نگهداری سگ کنه.
هرچند ورود یه سگ به خونه، واسه بعضی، اتفاقی هیجان انگیزه، اما آماده کردن خونه واسه آوردن سگ، کار بسیار حساس و سختیه.
محققان آمریکایی اعلام کردن: آدمایی که از سگ های خونگی نگهداری می کنن به دلیل این که بیشتر پس از تماس با حیوان دست های خود رو نمی شویند یا ممکنه این حیوان به تختخواب صاحب خود هم راه پیدا کنه، در بیشتر موارد میکروب های سگ به افراد منزل منتقل شده و احتمال انتشار میکروب بین اعضای خونواده هم بیشتر می شه.
دکتر کیت استنسکی(keith stanski) محقق دانشگاه ایالتی کنزاس در این باره گفت: تحقیقات نشون می دهد که تقریبا تموم کسائی که سگ دارن با سگ شون غذا می خورند و بیشتر از نصف اونا به این حیوان اجازه می بدن که روی تختخواب شون کنار اونا بخوابه.
ایشون در ادامه تاکید کرد: آزمایشات نشون میده خیلی از میکروبای مدفوع سگ، در اثر انگشتِ صاحبان اونا، هست.
دکتر استنسکی هم اینکه فهمیده ۱۰ درصد از آدمایی که در خونه سگ دارن دارای زنجیره های باکتریایی " E coli " هستن که هم در حیوان و هم در صاحب اون مشاهده می شه.
هاری
هاری یه مریضی ویروسی فوق العاده کشنده س که موجب عفونت مرکز دستگاه عصبی می شه. همه حیوانات خونگرم ممکنه به اون دچار شن و به وسیله گاز گرفتن به وسیله حیوانات هار مریضی انتقال پیدا میکنه.
سگ هار به شکل خطرناکی حالت تهاجمی به خود گرفته، تمایل شدیدی به گاز گرفتگی وسایل، حیوانات و آدم، از جمله صاحب خود نشون میده و بیشتر خود رو هم گاز گرفته و زخمای شدیدی در بدن بوجود میاره. سگ هار تمایل به ترک محل سکونت داشته و به سگا و حیوانات دیگه حمله می کنه. در مرحله آخر مریضی، تشنجات عمومی متداوله.
اهمیت هاری از نظر بهداشت عمومی براساس تعداد موارد مریضی نبوده بلکه در مورد مرگ و میر شدید به وجود اومده به وسیله مریضی که َ ۱۰۰ درصد بیماران رو در بر میگیره، هستش و هم برخورد فکری و احساسی، رنج و اضطراب افراد گاز گرفته شده در ترس از دچار شدن به مریضی هم، خالی از اهمیت نیس، هم اینکه، خسارت اقتصادی به وجود اومده به وسیله صرف مدت زمان و طول درمان ضد هاری رو شامل می شه.
گاز گرفته شدن به وسیله حیواناتی مانند گربه، خفاش، موش، گرگ و راکون هار هم می تونه منتهی به هاری شه. به هر حال اگه انسانی به وسیله حیوونی مشکوک گزیده شد، باید بدون این دست اون دست کردن از سرم ضد هاری استفاده شه. تزریق به موقع این سرم می تونه از مرگ فرد جلوگیری کنه.
لیشمانیوز جلدی
لیشمانیوز جلدی یا سالک یه مریضی پوستی طولانی مدت و بدون درد و تب، قابل انتقال بین آدم و تعدادی از حیوانات از جمله جوندگان و سگه. هنگام خونخواری پشه ی خاکی از زخم های سالک در جوندگان و سگ، انگل مریضی وارد بدن پشه ی خاکی می شه و با نیش پشه ی آلوده، مریضی به آدم منتقل می شه. این مریضی در شروع به صورت یه برجستگی کوچکه که کم کم بزرگ شده و به صورت زخم در میاد و احتمال داره که زخما خود به خود ظرف چند هفته تا چند ماه و بعضی وقتا یه سال و یا بیشتر بهبود پیدا کنن. ممکنه ضایعات تک یا زیاد بوده و بعضی وقتا بدون زخم و با احتمال خیلی کم منتشر شه. در بعضی افراد برگشت مریضی پس از بهبود به صورت زخم و یا برجستگی کوچیک در محل زخم قبلی خوب شده، ظاهر می شه.
کیست هیداتیک
کیست هیداتیک یه مریضی انگلی است که آدم و دام در اثر خوردن تخم یه جور انگل به نام کرم تنیااکینوکوک که در مدفوع سگ مریض هست، به اون گرفتار می شن. کیست هیداتیک کیسه ای آبکی شامل مرحله ی نوزادی انگله که امکان ایجاد اون در اعضای جور واجور بدن هست. این کیست ها بسته به این که در ریه، کبد، مغز یا هر بافت دیگری ایجاد شده باشن قادر به بروز مشکلات مختلفی هستن و واسه برداشتن اون ها نیاز به عمل جراحی است. راه انتقال این مریضی از راه دست آلوده به مدفوع سگ و خوردن آب و مواد غذاییه که به وسیله ی مدفوع حیوان مریض، آلوده شده باشه. واسه پیشگیری باید تماس آدم با سگ ها رو کم و سگ های آلوده رو درمان کرد و سبزیجات رو قبل از مصرف به طور کامل شست و هم اینکه از تغذیه ی سگ از امعا و احشای دام جلوگیری کرد.
مریضی های انگلی سگ
این مریضی ها رو می توان به دو دسته انگل های خارجی و داخلی تقسیم کرد.
نوع خارجی شامل گری، کک و شپشه.
کک: کک ها روی کف لونه یا بستر تخم می گذارن و تخم ها در عرض ۲ تا ۳ هفته به کک های بالغ تبدیل می شن. کک سگ(Ctenocephalides canis) به عنوان میزبان واسط واسه لارو، یه کرم نواری شایع به نام دیپلیدیوم کانینوم عمل می کنه. این نکته ضرورت کنترل آلودگی به کک رو بیشتر می کنه البته با تذکر این که کک سگ می تونه باعث گزش شدید صاحب حیوان هم بشه. جالبه که بدونین کک آدم یا همون پولکس ایریتانس(pulex irritans) روی بدن سگ هم زندگی می کنه.
شپش : سگ به دو گونه از شپش ها گرفتار می شه: یه شپش مکنده به نام لینوگناتوس پیلیفروس(linognathus piliferus) و یه شپش گزنده به نام تریکودکتس کانیس((Trichodectes canis. شپش باعث خارش شدید و پوسته پوسته شدن پوست می شه. این موجودات با تماس مستقیم منتقل می شن. تخمای شپش به موهای بدن می چسبد و لاروهای اونم در همون جا از تخم خارج می گردن. بعضی از شپشا خونخوار بوده و باعث کم خونی می شن.
نوع داخلی شامل کرم ها هستش که دو نوع از اون ها هست: کرم های گرد و کرم های نواری.
کرم نواری: کرم نواری عادی در سگ کانینوم((caninum نامیده می شه ولی شکلای جور واجور دیگری هم هست. نشونه های شاخص آلودگی حیوان به کرم نواری شامل اشتهای حریصانه همراه با تحلیل رفتن حیوانه. هم اینکه می توان کرم رو در مدفوع یا چسبیده به موهای دور و بر مقعد سگ هم دید.
کرمای گرد: گاه در تابستون، سگ ها در بین پنجه های خود دچار مریضی جرب طولانی می شن که جرب های واقعی نیستن بلکه لاروهای انگلی هستن که در زیر پوست نقب می زنند.
توکسوکاریازیس(Toxocariasis ) یه مریضی انگلی از خونواده ی کرم های گرده. این انگل در خیلی از حیوانات و آدم قادر به ایجاد بیماریه. در سگ و گربه دو گونه ی توکسوکارا کتی و توکسوکارا کنیس می تونه دلیل مریضی شه. توله سگ ها از راه بند ناف در دوران جنینی و هم خوردن شیر مادر پس از تولد آلوده می شن، اما گربه ها فقط از راه خوردن شیر مادر آلوده می شن. این انگل نه فقط در سگ و گربه باعث مریضی می شه، بلکه مهاجرت لارو انگل در بدن آدم خصوصاً بچه ها ایجاد مریضی می کنه. در آمریکا تخمین زده می شه که هرساله هزار مورد از آلودگی در آدم مشاهده می شه.
دو شکل کلی این مریضی هست:
الف. شکل چشمی:
توکسوکاریازیس می تونه منتهی به مریضی های چشمی شه که در آخر به کوری می انجامد. شکل چشمی وقتی ایجاد می شه که آدم یا حیوان تخم انگل رو ببلعد. تخم انگل داخل روده، باز و تبدیل به لارو می شه. این لارو می تونه به بقیه نقاط بدن از جمله چشم مهاجرت کنه که در چشم منتهی به التهاب و زخم شبکیه می شه. هر ساله حدود ۷۰۰ نفر از کودکان گرفتار به شکل چشمی توکسوکاریازیس، بینایی خود رو از دست می بدن.
ب. شکل احشایی:
آلودگی شدید با توکسوکاریازیس با اینکه به ندرت اتفاق می افتد، اما می تونه منتهی به شکل احشایی توکسوکاریازیس شه. پس از این که تخم این انگل به وسیله آدم بلعیده شد، در روده به لارو تبدیل می شه. این لاروها در داخل بدن شروع به مهاجرت می کنن تا این که خود به خود بمیرن. این ممکنه چندین سال به طول برسه. بخش هایی که بیشتر درگیر می شن شامل مغز، کبد، ریه و چشمه. علایم مریضی شامل تب، سردرد، سرفه، درد یا ناراحتی معده، آسم یا پنومونیه. در بیشتر موارد افراد بالغی که به تعداد کمی لارو انگل آلوده شده ان علایم خاصی رو نشون نمی بدن. بیشتر علایم در بچه هایی که با سگ و گربه بازی می کنن دیده می شه. با اینکه موارد توکسوکاریازیس گربه ای هم در آدم دیده می شه، اما به دلیل عادت رفتاری گربه در دفع مدفوع، موارد اون نادرتره.
تخم این انگل می تونه تا دو سال یا بیشتر در خاک زنده بمونه. شما و فرزندان تون می تونین در صورت بلع یهویی تخم های عفونی توکسوکاریازیس از خاک یا بقیه سطوح آلوده و لوازمی از منزل که با سگ و گربه در تماس بوده ان، آلوده شید. در صورت بروز علایم، انجام آزمایش های خاص واسه تشخیص آلودگی لازمه. شکل احشایی آلودگی، با داروهای ضد انگل که معمولاً همراه با داروهای ضد التهاب داده می شه، درمان می شه. درمان شکل چشمی مشکل تره و معمولاً تلاش می شه که از پیشرفت جراحت چشم جلوگیری شه. این انگل در خانوم هایی که به خصوص واسه اولین بار باردار می شن، می تونه منتهی به سقط جنین یا زایمون خام شه.
جای هیچ حیوونی در منزل مسکونی نیس
با در نظر گرفتن اهمیت مریضی های گفته شده، اطلاع رسانی و ارتقای سطح آموزش جامعه در این مورد اهمیت خاصی داره. بیشتر کارشناسان دامپزشکی با گفتن این که هر روز بر تعداد آدمایی که به نگهداری حیوانات خونگی رو می بیارن اضافه می شه، تاکید می کنن در تموم جوامع مهم ترین مشکلی که در این مورد مطرح می شه موضوع ی مریضی های مشترک بین حیوان و انسانه.
از دید بهداشتی، جای هیچ حیوونی در منزل مسکونی نیس، چون همه ی حیوانات می تونن تعدادی از مریضی ها رو به آدم منتقل کنن. نگهداری هر نوع حیوونی در منزل عوارضی داره که تشخیص بعضی از این مشکلات و مریضی ها در افراد گرفتار بسیار سخته و تشخیص اون تو یه سریای دیگه امکان پذیر نیس. صاحبان سگ و گربه و به خصوص بچه های کوچیک بیشتر در برابر دچار شدن به مریضی هستن. بچه های کوچیک به دلیل این که چهار دست و پا راه می روند و مرتب دست شون رو در دهن می کنن بیشتر در خطر هستن.
چند پیشنهاد:
دست های تون رو بعد از تماس با حیوان خونگی حتماً بشورید.
به بچه ها اجازه ندین در مکان هایی که به وسیله ی مدفوع حیوانات خونگی یا بقیه حیوانات آلوده شده بازی کنن.
هیچوقت بچه های کوچیک رو با سگ ها تنها نذارین .
جمع آوری: مریم مرادیان نیری – سایت تبیان
منابع:
ماهنامه ی جامعه ی پزشکی استان گیلان
سایت پزشکان بدون مرز
سایت پزشکان ایران
.
*